In september sloot de attractie Monsieur Cannibale in de Efteling. De attractie wordt omgebouwd naar het thema van de verhalen van Sindbad de Zeeman. De molen waarin kookpotten om een levensgrote kannibaal draaiden, opereerde in de eerste decennia van zijn bestaan behoorlijk op de achtergrond. In recente jaren werd de kritiek echter steeds luider en kwam Monsieur geregeld in de media.
De kookpottenmolen kwam in 1988 naar de Efteling. Ze zochten een invulattractie - geen grote publiekstrekker, maar iets om het Noorderpark, waar enkele jaren daarvoor Carnaval Festival was geopend, aantrekkelijker te maken en om meer bezoekers richting dit parkdeel te trekken. Voor deze invulling bestelde men een standaard draaimolentype dat in andere parken vaak aangekleed wordt als een set theekopjes. Creatief directeur Ton van de Ven bemoeide zich er niet mee: de aankleding werd de verantwoordelijkheid van ontwerper Henny Knoet, die eerder de Game Gallery en Oude Tuffer had ontworpen. De ontwerprichting voor deze hoek van het park was 'generieke vrolijkheid', aansluitend bij Carnaval Festival. Knoet ontwierp drie varianten, waaronder ook een Franse politieagent die te midden van ronddraaiende autootjes stond. De voorkeur bij de directie ging uit naar de versie met de kannibaal en de kookpotten.
Direct al controversieel
Knoet had goed nagedacht over het ontwerp van de attractie. Zo was de inpassing bewust heel open en liep de wachtrij om de draaischijf heen, zodat je tijdens het wachten al kon genieten van de rondzwierende mensen. Toen de eerste krantenberichten verschenen over de plannen voor de nieuwe attractie, ging de aandacht al direct naar de centrale figuur en kwamen er klachten over het uitbeelden van een kannibaal.
Zowel het Tilburgs- als het Haags Meld- en Registratiepunt Discriminatiezaken diende bezwaar in tegen de bouwvergunning. Een bouwvergunning die de Efteling op dat moment niet eens had aangevraagd. Ze beweerde dit bewust te hebben gedaan om "concurrentie niet wakker te maken". De bouw werd stilgelegd en de Efteling ging met de Haagse stichting in overleg. Aan het ontwerp van de donkere figuur met grote lippen en een lepel door zijn neus werden stukjes fruit toegevoegd, als flinterdunne suggestie dat de kannibaal vegetariër zou zijn. Verder werd er een wit figuur naast de kannibaal geplaatst. Allemaal geheel tegen de zin van Knoet. Het Meldpunt was tevreden met deze oplossing. Zij noemden de houding van de Efteling "constructief" en trokken vervolgens het bezwaar in.
Door de vertraging opende Monsieur Cannibale niet bij de seizoensstart op 31 maart, maar op 3 mei 1988. Door de controverse werd de centrale figuur pas later in het seizoen geplaatst. Het aanzicht veranderde nog flink in 2002. Omdat de Efteling inmiddels ook in het winterseizoen geopend was, moesten attracties beschermd worden tegen de elementen. Jonge ontwerper Michel den Dulk ontwierp een groot rieten dak dat sindsdien de kannibaal en zijn potten beschermde tegen neerslag. Dit wederom tegen de zin van Henny Knoet wiens eigen idee voor een groter dak, gedekt met exotische bladeren en omhoog gehouden door een grote vork met een gespieste kluif, het niet haalde. Hij vond zijn "hele karikaturale" oplossing geschikter, omdat die het "stereotype beeld" beter zou ondersteunen.
Hernieuwde controverse
Afgezien van het nieuwe dak was Monsieur Cannibale geen opvallende attractie in het aanbod. Zo trok de draaimolen niet meer aandacht dan vergelijkbare opvullers zoals Polka Marina in het Oosterpark. Attracties die door Knoet (overleden in 2013) werden ontworpen, konden ook bij Efteling-liefhebbers niet op de waardering rekenen die ontwerpen van Anton Pieck en Ton van de Ven ten deel vieren. Alleen het kenmerkende nummer ‘Monsieur Cannibale’ van Gérard Gustin, die bij de attractie gedraaid werd, heeft voor enige mate van bekendheid gezorgd.
Vanaf 2014 stak de discussie over de kannibaal echter weer regelmatig de kop op. De Efteling werd ook internationaal steeds bekender, waardoor nieuwe groepen bezoekers voor het eerst met de figuur geconfronteerd werden. Zo schreef reporter Gisela Williams van The Wall Street Journal in dat jaar dat het volgens haar om een discriminerend tafereel met een walgelijke weergave van zwarte mensen ging. Aansluitend daarop betitelde de Nederlandse documentairemaakster Sunny Bergman Monsieur Cannibale als "een perfect voorbeeld van racistische denkbeelden in onze moderne cultuur".
Ook in 2016 waren er kritische geluiden te horen. De Efteling hield hierbij altijd de boot af en nam het standpunt in dat de uitbeeldingen bij Monsieur Cannibale, en ook in het tegenovergelegen Carnaval Festival, slechts cartooneske figuren waren. Het was niet de bedoeling om te generaliseren. Niettemin werd Carnaval Festival in 2019 aangepast, om stereotyperingen af te zwakken. Met als gevolg dat de kritiek op Monsieur Cannibale nog sterker werd. In juni 2020, in het kader van de internationale Black Lives Matter-bewegingen, werd er door een tweetal activisten kort even gedemonstreerd bij de attractie.
Einde voor de kannibaal
De Efteling gaf echter publiekelijk aan geen urgentie te zien om iets te doen aan de uitgebeelde figuur en eventuele aanpassingen mee te willen nemen “bij een toekomstig groot onderhoud”. Oorspronkelijk was een revisie voor dit plein gepland na de bouw van het nieuwe parkdeel dat de Efteling ten oosten wilde toevoegen, aangeduid als Strookrijk. Het idee was om bij de bouw van dit nieuwe parkdeel ook de attracties in de aanloop ernaartoe op te knappen. Door vertragingen in het bestemmingsplan en door de coronacrisis is deze uitbreiding uitgesteld. Toch voelde de Efteling inmiddels wel de urgentie om iets aan de uitbeelding van de kannibaal te doen. De attractie zou eigenlijk maar bescheiden moeten zijn, maar trok juist veel negatieve aandacht bij steeds bredere lagen van de bevolking. Er werd daarom besloten dit project naar voren te halen.
De draaimolen blijft bestaan, maar wordt in het najaar van 2021 voorzien van het thema Sindbad de Zeeman, aansluitend bij Vogel Rok die in 1998 aan het plein neerstreek. Onder de nieuwe naam Sirocco draaien de bezoekers straks rondjes in scheepjes die een tropische storm trotseren. Het er achtergelegen, al enige tijd verwaarloosde, doolhof wordt eveneens in dit thema omgevormd tot waterspeelplaats Archipel. Samen met toekomstige aanpassingen aan het Café-Restaurant vormt het geheel straks een Sindbad-themagebied, dat in elk geval nu, ten tijde van de bouw nog niet bijzonder controversieel is. Knoets kannibaal werd direct na de sluiting van de attractie verwijderd.
Bronnen
